Leczenie przeciwzakrzepowe

Profilaktyka przeciwzakrzepowa

Zakrzepy to powstające wewnątrz naczyń czopy skrzepniętej krwi, które zwężają lub zamykają naczynia. Jeżeli zakrzepy przemieszczają się z prądem krwi i zatykają inne naczynia mówimy o powstawaniu zatorów. Powstawanie zakrzepów i ich przemieszczanie się określa się mianem zmian zakrzepowo-zatorowych. Do powstawania zakrzepów może dojść nie tylko z powodu nieprawidłowej funkcji układu krzepnięcia, ale również w przypadku dużego odwodnienia, czy zagęszczenia krwi wywołanego przewlekłą sinicą. Zatory dużych naczyń np. w płucach czy mózgu mogą być przyczyną nagłego zgonu lub ciężkich powikłań neurologicznych.

Powikłania zatorowo-zakrzepowe występują znacznie rzadziej u dzieci niż u osób dorosłych. Istnieje jednak grupa zwiększonego ryzyka, do której zaliczają się między innymi pacjenci:

• po operacjach serca, w czasie których implantowano sztuczny materiał (np. zastawkę mechaniczną)
• ze złożonymi siniczymi wadami serca, w szczególności po operacji Fontana
• z migotaniem przedsionków lub niewydolnością serca
• chorujący na żylną chorobę zatorowo-zakrzepową (zakrzepicę).

Z uwagi na możliwość groźnych następstw powstania zakrzepu, u osób z grupy podwyższonego ryzyka wymagana jest profilaktyka przeciwzakrzepowa, której celem jest obniżenie zdolności krwi do krzepnięcia, a tym samym tworzenia zakrzepów.

Do najczęściej stosowanych leków o działaniu przeciwzakrzepowym należą:

• Heparyna – stosowana jest głównie w okresie okołooperacyjnym w warunkach szpitalnych, podawana dożylnie lub podskórnie. Tzw. heparyny drobnocząsteczkowe w gotowych do wstrzyknięć podskórnych ampułkostrzykawkach (Clexane, Fraxiparine) mogą być stosowane długotrwale, także w leczeniu ambulatoryjnym.

• Doustne leki przeciwkrzepliwe (tzw. doustne antykoagulanty), takie jak acenokumarol (Sintrom), warfaryna (Coumadin, Warfin) i fenprokumon (Markumar), hamują działanie witaminy K, odpowiedzialnej za przekształcanie czynników krzepnięcia w ich aktywne formy. Antykoagulanty podawane są głównie w przypadkach, gdy wymagana jest długofalowa terapia przeciwzakrzepowa. Ich stosowanie wymaga regularnego wykonywania badania INR, czyli oznaczania wskaźnika protrombinowego.

• Kwas acetylosalicylowy (aspiryna) – w niskich dawkach wykazuje działanie przeciwzakrzepowe poprzez hamowanie agregacji (łączenia się) płytek krwi. Obawy często budzi ryzyko wystąpienia poaspirynowego zespołu Reye’a (najczęściej występuje u dzieci pomiędzy 4. a 12. rokiem życia). Jest to jednak powikłanie niezwykle rzadkie, a w przypadku dzieci z wadami serca korzyści ze stosowania aspiryny znacznie przewyższają potencjalne ryzyko.

• Leki enzymatyczne wykazujące działanie upłynniające skrzepliny, tak zwaną trombolizę – podawane są pacjentom, u których dojdzie do wytworzenia się zakrzepów (np. na wprowadzonych do naczyń cewnikach, we wszczepionych chirurgicznie protezach naczyniowych, przy uszkodzonych ścianach żył). Najczęściej stosowane preparaty to tkankowy aktywator plazminogenu (tPA – Actilyse), rzadziej – wywołujące silniejsze działanie immunogenne: streptokinaza i urokinaza. Preparaty te charakteryzują się bardzo dużą skutecznością i siłą działania, szczególnie aktywne są w stosunku do skrzeplin znajdujących się blisko miejsca podania. W trakcie leczenia mogą jednak występować krwawienia, niekiedy nasilone, dlatego konieczny jest ścisły nadzór, co ogranicza stosowanie trombolityków do warunków szpitalnych. „Stare”, zorganizowane skrzepliny nie ulegają trombolizie, więc jeśli powodują zagrożenie, muszą być usuwane chirurgicznie.